Szostakowicz to jeden z najwybitniejszych kompozytorów XX wieku, którego twórczość odznaczała się ogromną różnorodnością. W ciągu swojego długiego życia stworzył 15 symfonii, koncerty instrumentalne, utwory kameralne, opery, balety i muzykę filmową. Jego dzieła odzwierciedlają zawiłe relacje z władzami radzieckimi i ich wpływ na życie artystyczne w ZSRR. Poznajmy bliżej niezwykłą historię Dymitra Szostakowicza!
Kluczowe wnioski:- Szostakowicz był wybitnym symfonikiem, który wniósł ogromny wkład w rozwój tego gatunku.
- W swoich utworach wyrażał sprzeciw wobec reżimu, za co spotykały go represje.
- Stworzył wiele znakomitych dzieł operowych, m.in. "Nos" i "Lady Makbet mceńskiego powiatu".
- Pisał muzykę do popularnych filmów, jak "Hamlet" czy "King Lear".
- Mimo trudnych warunków pozostał wierny swoim ideałom i stworzył wybitne dzieła.
Wczesne lata życia Szostakowicza
Dymitr Szostakowicz urodził się 25 września 1906 roku w Petersburgu. Był drugim dzieckiem Dmitrija Bolesławowicza Szostakowicza i Sofii Wasiljewny z domu Kowaliew. Od najmłodszych lat przejawiał niezwykły talent muzyczny. W wieku zaledwie 9 lat napisał marsz żałobny poświęcony zmarłemu profesorowi, a w 1910 roku skomponował galop, który został wykonany przez orkiestrę. Szostakowicz rozpoczął naukę gry na fortepianie w wieku 8 lat i szybko stał się mistrzem improwizacji.
Po Rewolucji Październikowej rodzina przeprowadziła się do Moskwy, gdzie młody Dymitr kontynuował naukę gry na fortepianie. W 1919 roku został przyjęty do Konserwatorium Moskiewskiego, mimo że nie ukończył jeszcze 12 lat. Stworzył tam swoją pierwszą symfonię jako dyplom ukończenia studiów w 1925 roku. Kompozycja spotkała się z entuzjastycznym przyjęciem i z miejsca okrzyknięto go wielką nadzieją radzieckiej muzyki.
Debiutanckie dzieła
Po ukończeniu konserwatorium Szostakowicz skupił się na komponowaniu utworów symfonicznych, kameralnych i wokalnych. W 1927 roku zyskał sławę dzięki premierze I Symfonii, nazywanej symfonią rewolucyjną. Rok później skomponował awangardowy balet "Złoty wiek", który spotkał się z negatywną reakcją władz. Mimo to kariera młodego kompozytora nabierała tempa.
W latach 20. stworzył także m.in. II Symfonię poświęconą rewolucji październikowej i balet "Dziewczynka z fabryki zapałek". Szostakowicz zyskiwał coraz większą sławę jako nowatorski kompozytor łączący tradycję z nowoczesnością i radzieckim duchem epoki.
Szostakowicz i jego symfonie
Symfonie stanowią fundament twórczości Dymitra Szostakowicza. Łącznie skomponował ich 15, z czego pierwszą w wieku zaledwie 19 lat. Każda z symfonii ma charakterystyczny, rozpoznawalny styl i niesie ze sobą głębokie przesłanie. Szostakowicz porusza w nich kwestie osobiste, polityczne i egzystencjalne.
III Symfonia z 1930 roku przyniosła kompozytorowi międzynarodową sławę. Jest pełna grozy i rozpaczy, co odzwierciedlało nastroje epoki stalinowskiego terroru. Równie doniosłą rolę odegrała VII "Leningradzka" Symfonia, którą skomponował w 1941 roku już po ataku Hitlera na ZSRR. Stała się symbolem patriotyzmu i oporu wobec najeźdźcy.
W późniejszym okresie powstały m.in. autobiograficzna VIII Symfonia i pełna goryczy XIII "Babi Jar", upamiętniająca ofiary masakry Żydów pod Kijowem. Cykl symfonii Szostakowicza uchodzi za jedno z największych osiągnięć w dziejach muzyki.
Kontrowersje wokół II i III Symfonii
II "Październikowa" i III "Majowa" Symfonia Szostakowicza wzbudziły kontrowersje i niechęć władz z powodu zbyt "awangardowego" jak na ZSRR języka dźwiękowego. Kompozytorowi zarzucano "formalizm", a obie symfonie potępiono jako niezgodne z doktryną socrealizmu.
Mimo to stały się one ważnymi dziełami, docenionymi w późniejszych latach. Pokazują talent i odwagę młodego Szostakowicza w eksperymentowaniu i badaniu nowych form wyrazu artystycznego.
„Muzyka powinna być inteligentna i przynosić radość.” – Dymitr Szostakowicz
Czytaj więcej: Nauka gry na ukulele dla dzieci - poradnik dla rodziców
Opery stworzone przez Szostakowicza
Szostakowicz był również twórcą wielu znakomitych oper, które weszły na stałe do kanonu tej formy scenicznej. Jego opera "Nos" z 1929 roku oparta na humorystycznej opowiadaniu Gogola, łączyła awangardową muzykę z elementami farsy i groteski. Kolejnym ważnym dziełem była opera "Lady Makbet mceńskiego powiatu" z 1934 roku na motywach powieści Leskowa.
Opisywała ona historię Katarzyny Izmaiłowej, prowincjonalnej kobiety dopuszczającej się zbrodni w imię miłości i wolności. Opera ta przyniosła kompozytorowi międzynarodowy rozgłos. Do najwybitniejszych oper Szostakowicza należą także m.in. "Miasto nad Newą" i "Rozrzutny Maciuś".
Opery Szostakowicza łączą wirtuozerię i bogactwo brzmieniowe z przenikliwą obserwacją natury ludzkiej. Ukazują tragiczne losy bohaterów uwikłanych w okowy konwenansów społecznych i politycznych.
Szostakowicz - muzyka filmowa
Szostakowicz skomponował muzykę do ponad 20 filmów fabularnych, współpracując z najwybitniejszymi radzieckimi reżyserami. Jego partytury filmowe są ściśle zintegrowane z akcją i wzmacniają wydźwięk psychologiczny obrazów.
W 1930 roku stworzył muzykę do klasycznego filmu "Nowy Babilon" opowiadającego o Komunie Paryskiej z 1871 roku. Kolejne znaczące ścieżki dźwiękowe powstały m.in. do filmów: "Hamlet" i "Król Lear" w reżyserii Grigorija Kozincewa oraz "Spisek archaniołów" w reżyserii Izaaka Babla.
Muzyka Szostakowicza podkreślała dramatyzm i głębię przekazu tych adaptacji sztuk Szekspira i innych arcydzieł literatury. Szczególne miejsce zajmuje monumentalna partytura do "Iwana Groźnego" Eisensteina, oddająca ogrom i tragizm tej postaci.
| Hamlet | 1964 |
| Król Lear | 1971 |
| Nowy Babilon | 1929 |
Szostakowicz a władze radzieckie
Relacje Szostakowicza z władzami Związku Radzieckiego były zawiłe i niejednoznaczne. Z jednej strony był uznawany za wybitnego kompozytora radzieckiego i otrzymywał prestiżowe nagrody państwowe. Jednak jego muzyka była często krytykowana jako zbyt "awangardowa" i "formalistyczna".
Przełomowym momentem była krytyka opery "Lady Makbet..." w artykule "Chaos zamiast muzyki" z 1936 r., po której popadł w niełaskę Stalina. Choć później się podporządkował, w swoich dziełach wyrażał sprzeciw wobec reżimu i cierpienia prostego ludu.
Po wojnie jego pozycja uległa umocnieniu, jednak nadal był inwigilowany i cenzurowany przez władze. Mimo trudnych warunków pozostał wierny swoim ideałom i stworzył wiele wybitnych dzieł krytycznych wobec systemu.
Późny okres twórczości Szostakowicza
Ostatnie lata życia Dymitra Szostakowicza były niezwykle płodne artystycznie, pomimo problemów zdrowotnych. W tym czasie powstały m.in. XIII Symfonia "Babi Jar", XV Symfonia i cykl dźwiękowych portretów wybitnych osobistości radzieckich.
Ważnym dziełem późnego okresu był również II Koncert skrzypcowy napisany dla skrzypka Dawida Ojstracha. Szostakowicz eksperymentował także z formami kameralnymi, czego owocem był m.in. cykl 15 kwartetów smyczkowych.
Do końca pozostał czynnym kompozytorem, który nie ugiął się przed naciskami władz i tworzył muzykę zgodną z własnym sumieniem. Zmarł 9 sierpnia 1975 roku w Moskwie, pozostawiając bogaty i różnorodny dorobek.
Podsumowanie
Dymitr Szostakowicz to jedna z najważniejszych postaci w historii muzyki XX wieku. Ten radziecki kompozytor stworzył ogromny i niezwykle różnorodny dorobek, na który składają się m.in. 15 monumentalnych symfonii, liczne koncerty, opery, balety i muzyka filmowa. Jego twórczość ewoluowała od awangardowych eksperymentów po dojrzalsze, głęboko przemyślane dzieła.
Szostakowicz przeszedł niełatwą drogę życiową, zmagając się z presją władz radzieckich i cenzurą. Często w swoich utworach wyrażał sprzeciw wobec reżimu, za co spotykały go szykany. Jednak mimo trudnych warunków pozostał wierny własnym ideałom. Jego muzyka łączy wirtuozerię z głębokim humanizmem i wrażliwością na ludzkie cierpienie.
Symfonie Szostakowicza należą do filarów repertuaru orkiestrowego. Z kolei opery, jak „Lady Makbet mceńskiego powiatu”, weszły na stałe do kanonu gatunku. Niezwykłe jest także bogactwo i różnorodność jego muzyki filmowej. Dorobek Dymitra Szostakowicza na trwałe wpisał się w historię kultury światowej.
Mimo upływu czasu twórczość Szostakowicza wciąż porusza słuchaczy na całym świecie. Ten genialny kompozytor pozostawił arcydzieła, które imponują głębią wyrazu artystycznego i przesłania humanistycznego. Dlatego należy do najwybitniejszych postaci w dziejach muzyki.
