Pieśń to pojęcie, które wydaje się oczywiste i znane każdemu. Jednak gdy przyjrzymy się bliżej definicji i pochodzeniu tego słowa, okaże się, że kryje w sobie wiele zaskakujących tajemnic. W niniejszym artykule przyjrzymy się dokładnie temu, czym jest pieśń, skąd wzięła się jej nazwa oraz dlaczego dla wielu osób definicja tego pojęcia może okazać się nieoczywista.
Jak zdefiniować słowo "pieśń"?
Pieśń to rodzaj utworu poetyckiego przeznaczonego do śpiewania. Jest to więc tekst słowny, który ma określoną formę wersyfikacyjną oraz jest napisany w celu wykonania go z towarzyszeniem muzyki. Pieśń różni się tym od poematu czy wiersza, które z założenia nie są pisane z myślą o śpiewaniu ich. Z drugiej strony odróżnia ją to od piosenki, która co prawda jest również śpiewana, ale nie musi przestrzegać reguł wersyfikacji.
Pieśń to utwór poetycki przeznaczony do śpiewania
Kluczowym elementem definicji jest więc to, że pieśń to tekst poetycki, który został specjalnie napisany w celu wykonywania go przy akompaniamencie muzycznym. Nie jest to zwykły wiersz czy poemat, który później ktoś postanowił zaśpiewać - od samego początku jej powstania intencją autora było stworzenie tekstu do śpiewania. Można powiedzieć, że pieśń łączy w sobie cechy poezji z funkcją utworu muzycznego.
Skąd wzięło się słowo "pieśń"?
Etymologicznie słowo "pieśń" wywodzi się z prasłowiańskiego rdzenia "pěti", oznaczającego ‘śpiewać’. W staropolszczyźnie funkcjonowało ono w formie "pieśń", natomiast na przestrzeni wieków uległo pewnym zmianom fonetycznym. Interesujące jest to, że początkowo oznaczało ono ogólnie ‘śpiew, melodię’, a dopiero z czasem zaczęło być używane w węższym znaczeniu dla określenia konkretnego rodzaju utworu poetyckiego.
Historia i pochodzenie terminu "pieśń" w języku polskim
Najstarsze zapisy słowa "pieśń" w języku polskim pochodzą z XV wieku. Od samego początku odnosiło się ono do tekstów poetyckich pisanych specjalnie w celu ich śpiewania. W okresie staropolskim słowo to funkcjonowało synonimicznie z takimi terminami, jak “śpiew”, “spiewanie”, “cantilena” czy “carmen”. Z czasem jednak zaczęło być używane w węższym znaczeniu i odnosić się konkretnie do lirycznych utworów poetyckich mających formę przeznaczoną do śpiewania.
Jakie cechy musi mieć utwór, aby nazwać go pieśnią?
Aby można było określić dany tekst mianem pieśni, musi on spełniać kilka cech:
Jeśli któryś z tych elementów nie zostanie spełniony, utworu nie można nazwać pieśnią w ścisłym tego słowa znaczeniu.
Pieśń różni się od piosenki - na czym polega ta różnica?
Często oba te pojęcia bywają używane zamiennie, jednak pomiędzy pieśnią a piosenką istnieją pewne różnice:
W praktyce jednak granica między tymi dwoma rodzajami liryki nierzadko się zaciera.
Dlaczego definicja pieśni może być zaskakująca?
Dla wielu osób słowo "pieśń" wydaje się czymś dobrze znanym i jasno zdefiniowanym. Tymczasem po głębszym przyjrzeniu się temu terminowi okazuje się, że kryje w sobie wiele zawiłości:
Dopiero głębsza analiza pochodzenia i historii tego terminu pozwala docenić jego złożone znaczenie i konotacje, które mogą być nieoczywiste dla przeciętnego odbiorcy.
Podsumowanie - czym zatem jest pieśń i skąd wzięła się jej nazwa
Podsumowując - pieśń to liryczny utwór poetycki o określonej formie wersyfikacyjnej, który został napisany specjalnie w celu wykonywania go przy muzycznym akompaniamencie. Od samego początku jej istnienia łączyła w sobie cechy poezji i muzyki. Nazwa tego gatunku wywodzi się od prasłowiańskiego rdzenia "pěti" i w języku polskim funkcjonuje od XV wieku, określając początkowo ogólnie “śpiew”, a z czasem coraz bardziej specjalizując swoje znaczenie. Dokładne zrozumienie tego, czym jest pieśń, wymaga zapoznania się z jej historią i pochodzeniem, które ujawniają wiele zaskakujących konotacji tego pozornie prostego terminu.
Podsumowanie – istota i pochodzenie pieśni
Pieśń to niezwykła forma artystyczna łącząca w sobie poezję i muzykę. Pomimo pozornej oczywistości, kryje w sobie wiele zaskakujących konotacji, na które pozwala spojrzeć dopiero dogłębna analiza jej historii i pochodzenia. Pieśń to liryczny utwór o ściśle określonej formie, pisany specjalnie w celu śpiewania. Sięgająca prasłowiańskich korzeni nazwa, z czasem coraz bardziej specjalizowała swoje znaczenie. Zrozumienie istoty pieśni wymaga dostrzeżenia jej szczególnego miejsca pomiędzy poezją a muzyką, które od stuleci inspiruje twórców i odbiorców.
