Co to jest fagot?
Fagot to instrument dęty drewniany z rodziny instrumentów basso. Odznacza się bardzo niskim rejestrem - sięga nawet do kontra B. Dźwięki wydobywane są poprzez wdmuchiwanie powietrza do ustniku i wprawianie w drgania długiej, zakrzywionej drewnianej rury. Rura fagotu ma konstrukcję podwójną - składa się z dwóch rur o różnej długości ułożonych równolegle. Dzięki temu instrument osiąga szeroki, blisko czterooktawowy zakres dźwięków.
Fagot charakteryzuje się ciepłą, aksamitną barwą dźwięku. Łączy w sobie cechy instrumentów dętych i smyczkowych. Dźwięk jest miękki, okrągły i pełny. Stąd często porównuje się brzmienie fagotu do ludzkiego głosu - altu lub basu. Unikalna barwa sprawia, że fagot doskonale nadaje się zarówno do samodzielnych partii solowych, jak i akompaniamentu w zespołach Orkiestrowych czy kameralnych.
Jaka jest historia fagotu?
Historia fagotu sięga XVI wieku, kiedy to pojawiły się pierwsze wzmianki o instrumencie zwanym "fagotto" we Włoszech. Była to ulepszona wersja starszego instrumentu - dulcjanu. W baroku fagot zyskał popularność dzięki kompozytorom takim jak Antonio Vivaldi czy Johann Sebastian Bach, którzy pisali wirtuozowskie partyje fagotowe. Szczególnie Bach doceniał możliwości tego instrumentu.
W klasycyzmie fagot był już instrumentem nieodłącznym w obsadzie orkiestr i zespołów kameralnych. Wykorzystywali go m.in. Joseph Haydn czy Wolfgang Amadeusz Mozart. W XIX wieku dokonano usprawnień konstrukcyjnych, dzięki czemu poszerzono skalę i poprawiono intonację. Romantyzm przyniósł wiele wartościowych koncertów fagotowych.
Obecnie fagot nadal pełni ważną rolę w orkiestrach symfonicznych. Jest też popularny w jazzie i muzyce rozrywkowej. Powstają nowe konstrukcje fagotów, poszerzające możliwości tego instrumentu.
Jaką ma budowę fagot?
Fagot ma bardzo charakterystyczną, wydłużoną budowę. Składa się z drewnianej, podwójnej rury długości ok. 255 cm, zakrzywionej na końcu. Rura ma konstrukcję dwuczęściową - w górnej części są otwory palcowe, w dolnej - otwory klapowe. Otwory te służą do wydobywania dźwięków przez zasłanianie ich odpowiednimi palcami.
Na rurze znajdują się też dodatkowe klucze i mechanizmy intonacyjne. Ustnikiem jest szeroka końcówka rury, do której grający wdmuchuje powietrze. Istnieje kilka rodzajów ustników, różniących się kształtem i materiałem.
Fagot posiada też ostro zakończony, metalowy stroik, którym instrument opiera się o podłoże. Całość utrzymywana jest na ramieniu za pomocą pasa i klamry.
Do czego służy fagot?
Ze względu na niski rejestr, fagot pełni zazwyczaj funkcję instrumentu basowego. W orkiestrach symfonicznych i zespołach kameralnych gra się na nim zwykle partie basowe. Często tworzy sekcję basową wraz z wiolonczelami i kontrabasami.
Dzięki swojej charakterystycznej barwie, fagot świetnie sprawdza się w solowych partiach koncertowych, zarówno w utworach orkiestrowych jak i kameralnych. Jest też popularny w jazzie - często wykorzystuje się go w zespołach dixielandowych.
Fagot pojawia się także w muzyce filmowej i rozrywkowej, wzbogacając brzmienie różnych składów instrumentalnych. Jego ciepły tembr idealnie współgra z innymi instrumentami.
Jaki zakres dźwięków ma fagot?
Zakres fagotu obejmuje blisko cztery oktawy - od niskiego kontra B aż do trzykreślnego f. Dzięki podwójnej rurze instrument osiąga bardzo niskie dźwięki, nieosiągalne dla innych instrumentów drewnianych. Z drugiej strony fagot sięga też dość wysoko, co pozwala mu na pełnienie zarówno funkcji basowych, jak i tenorowych.
Skala fagotu w niskim rejestrze jest pełna i głęboka. W miarę wchodzenia w wyższe rejestry staje się jaśniejsza i bardziej śpiewna. Dźwięki najwyższe mają charakter nieco piskliwy.
Poszczególne fagoty różnią się nieco skalą - zależy to od konkretnego typu instrumentu i jego stroju.
Jak brzmi fagot?
Fagot wyróżnia się bardzo charakterystyczną, ciepłą i aksamitną barwą dźwięku. W niskim rejestrze brzmi pełno i miękko, przywodząc na myśl dźwięk wiolonczeli lub ludzkiego głosu - altu lub głębokiego basu. Im wyższe dźwięki, tym barwa staje się jaśniejsza, nie tracąc jednak swojego specyficznego kolorytu.
Dźwięk fagotu łączy w sobie cechy typowe dla instrumentów dętych i smyczkowych. Ma okrągłość i ciepło charakterystyczne dla wiolonczeli, a zarazem miękkość i zdolność subtelnych modulacji brzmienia typową dla instrumentów dętych.
Barwę fagotu porównuje się czasem do dźwięku oboju, jednak o oktawę niżej. Różni się od niego większą miękkością i mniejszą ostrością.
Jakie są rodzaje fagotów?
Wyróżnia się kilka podstawowych rodzajów fagotów, różniących się zakresem dźwiękowym i wielkością:
- Fagot - najpopularniejszy typ, stosowany powszechnie w orkiestrach. Sięga od B do f3.
- Fagot kontrabasowy - o kwartę niższy od zwykłego fagotu, stosowany głównie w muzyce kameralnej. Sięga od F do c1.
- Fagot tenorowy - o kwintę wyższy od fagotu, rzadziej spotykany. Sięga od h do d2.
Oprócz tego wyróżnia się również: fagot altowy, kwartowy, kwintowy i inne mniej popularne odmiany. Różnią się one skalą i rejestrem.
Kto gra na fagocie?
Gra na fagocie wymaga wielu lat nauki i treningu. Mistrzami gry na tym instrumencie są wirtuozi fagotu - instrumentaliści będący prawdziwymi wirtuozami tego instrumentu, którzy opanowali najtrudniejsze techniki gry.
Zawodowi fagociści grają zazwyczaj w orkiestrach symfonicznych i zespołach kameralnych. Część z nich specjalizuje się w wykonywaniu solowych koncertów fagotowych. Są też jazzmani grający na fagocie w zespołach dixielandowych.
Na fagocie czasem grywają też wiolonczeliści i kontrabasiści, którzy opanowali grę na obu instrumentach. Daje im to większą wszechstronność zawodową.
Fagot jest instrumentem o unikalnym tembrze, który wzbogaca brzmienie wielu składów Orkiestrowych i zespołów muzycznych. Dzięki pracy wirtuozów tego niezwykłego instrumentu, nadal możemy podziwiać jego niepowtarzalną barwę.
Podsumowanie
Fagot to wyjątkowy instrument o długiej i ciekawej historii. Jego charakterystyczna, ciepła barwa wzbogaca brzmienie wielu dzieł muzyki klasycznej i współczesnej. Unikalny tembr sprawia, że fagot doskonale sprawdza się zarówno w partiach solowych, jak i w zespołach Orkiestrowych. Nowoczesne odmiany tego instrumentu poszerzają jego możliwości techniczne i wykonawcze. Fagot na stałe zapisał się w instrumentarium muzyki poważnej, jazzu i rozrywki.
Najczęstsze pytania
Jak wygląda fagot?
Fagot to drewniany instrument dęty o bardzo długiej, zakrzywionej rurze i metalowym stroiku. Ma charakterystyczny kształt "U".
Jakie są części składowe fagotu?
Główne elementy fagotu to podwójna drewniana rura z otworami, ustnik, klucze, stroik i pas z klamrą do podtrzymywania.
Jakiego typu instrumentem jest fagot?
Fagot należy do grupy instrumentów dętych drewnianych. Zaliczany jest do instrumentów basso ze względu na niski rejestr.
Gdzie wykorzystuje się fagot?
Fagot stosowany jest przede wszystkim w orkiestrach symfonicznych, ale także w zespołach kameralnych i jazzowych.
Kto grał na fagocie?
Znanymi kompozytorami piszącymi na fagot byli m.in. Vivaldi, Bach, Haydn czy Mozart. Wirtuozami gry są fagociści Orkiestrowi.
