Opera co to jest? To rodzaj widowiska teatralno-muzycznego, w którym aktorzy wyrażają emocje poprzez śpiew. Opera łączy w sobie elementy muzyki, tańca, śpiewu, aktorstwa i scenografii, tworząc wielowymiarowe dzieło sztuki. Powstała w XVII wieku we Włoszech i od tego czasu przeszła długą ewolucję, wykształcając różne style i gatunki operowe. Do najważniejszych cech opery należą: fabuła opowiedziana za pomocą arii, duetów, ansambli i chórów; orkiestra grająca na żywo; dekoracje i stroje nawiązujące do epoki, w której rozgrywa się akcja. Opera do dziś cieszy się niesłabnącą popularnością i uznaniem melomanów na całym świecie.
Kluczowe wnioski:- Opera łączy w sobie śpiew, muzykę, taniec i aktorstwo.
- Powstała w XVII wieku we Włoszech i rozwinęła się w różnych kierunkach.
- Charakteryzuje ją fabuła opowiadana przez śpiew oraz orkiestra grająca na żywo.
- Posiada rozbudowaną scenografię i charakteryzację postaci.
- Do dziś jest popularnym i wysoko cenionym gatunkiem sztuki.
Historia powstania opery jako gatunku muzycznego
Początki opery jako gatunku sięgają Włoch z przełomu XVI i XVII wieku. Wówczas to powstały pierwsze próby łączenia muzyki z teatrem w ramach widowisk nazywanych „dramma per musica”. Prekursorem opery był włoski kompozytor Jacopo Peri, który w 1600 roku skomponował utwór „Eurydyka” na zamówienie arystokratycznej rodziny Medici. Była to jedna z pierwszych realizacji idei „dramatu śpiewanego”, w którym cała akcja przedstawiana jest za pomocą arii, recytatywów i chórów. Wielkim propagatorem i reformátorem wczesnej opery był Claudio Monteverdi, twórca arcydzieł „Orfeusz” i „Koronacja Poppei”. To właśnie jego działalność sprawiła, że opera na stałe zadomowiła się w kulturze włoskiej, a później rozprzestrzeniła na całą Europę.
W XVIII wieku nastąpił złoty okres opery włoskiej. Powstawały wówczas arcydzieła stylu bel canto, takie jak „Norma” Belliniego czy „Łucja z Lammermooru” Donizettiego. Rozkwitały również szkoły operowe w innych krajach, na czele z operą francuską (Lully, Rameau), niemiecką (Gluck, Mozart) i rosyjską (Glinka). W XIX stuleciu dominował włoski wirtuozowski styl bel canto, ale i inne narody wniósły istotny wkład w rozwój gatunku. Do największych arcydzieł operowych tego okresu należą „Carmen” Bizeta, „Aida” Verdiego czy „Eugeniusz Oniegin” Czajkowskiego.
Rozwój opery w Polsce
Polska publiczność miała okazję poznać operę już na przełomie XVII i XVIII wieku, kiedy zespół włoski wystawił „Koronację Poppei” Monteverdiego na dworze Jana III Sobieskiego. Jednak rodzima twórczość operowa rozwinęła się później, w drugiej połowie XVIII stulecia. Jej prekursorem był Jan Stefani, który skomponował opery na wzór włoski, m.in. „Król pastuszków”. Później rozwijał ją Stanisław Moniuszko, tworząc arcydzieła „Straszny dwór” i „Halka”. Na przełomie XIX i XX wieku polską operę wzbogacili tacy kompozytorzy jak Karol Kurpiński czy Władysław Żeleński.
Charakterystyczne cechy i elementy opery
Podstawową cechą wyróżniającą operę spośród innych gatunków sceniczno-muzycznych jest fakt, że postaci wyrażają swoje emocje i snują fabułę za pomocą śpiewu. Tekst literacki, zwany librettem, odgrywa równie istotną rolę jak warstwa muzyczna. W operze występują zarówno fragmenty śpiewane solo (arie, pieśni), jak i partie zbiorowe wykonywane przez duety, tercety, kwartety czy chór. Towarzyszy im orkiestra, która gra na żywo w trakcie spektaklu.
Ważnym elementem jest również balet i taniec, który może komentować i uzupełniać akcję przedstawianą w danym momencie. Nieodłącznym składnikiem opery jest też rozbudowana scenografia - dekoracje, kostiumy, rekwizyty nawiązujące do miejsca i czasu akcji. Wszystkie te środki wyrazu łączą się ze sobą, tworząc wielowymiarowe arcydzieło.
Czytaj więcej: Fascynujący śpiew gregoriański - Poznaj jego tajniki i historię
Popularne rodzaje i style operowe na przestrzeni wieków
W ciągu swej wielowiekowej historii opera wykształciła wiele odmian i stylów, spośród których na uwagę zasługują:
- Opera seria - poważna o tematyce mitologicznej lub historycznej, popularna w XVII i XVIII wieku we Włoszech.
- Opera buffa - o lżejszym charakterze, z elementami komediowymi.
- Singspiel - niemiecka odmiana opery z mówionymi dialogami.
- Grand opéra - monumentalna opera francuska z rozbudowanymi scenami zbiorowymi.
- Opera romantyczna - charakteryzująca się liryzmem, nastrojowością i fantastyką.
- Werismo - włoski realizm z przełomu XIX i XX wieku, podejmujący współczesną tematykę.
Opera przechodziła też różne przemiany pod względem brzmienia - od stylu bel canto po wagnerowski dramat muzyczny, a także ekspresjonizm i atonalność XX-wieczną.
Wątki i tematyka typowych librett operowych
Tematyka oper czerpie z różnych źródeł - mitologii, historii, literatury czy obyczajowości danej epoki. Pewne wątki pojawiają się jednak wyjątkowo często w librettach operowych.
Bardzo popularne są motywy mitologiczne i baśniowe - opowieści o bogach greckich (Orfeusz i Eurydyka), postaciach legendarnych (Tristan i Izolda) czy baśniowych (Rusłan i Ludmiła).
Kolejnym stałym tematem są dzieje historyczne - np. antyczne (Juliusz Cezar, Nerone) albo średniowieczne (Wilhelm Tell, Don Carlos). Pojawiają się też wątki patriotyczne (Nabucco).
Sporo jest również adaptacji znanych dramatów Szekspira (Otello, Falstaff), a także powieści literackich - Dumas (Dama kameliowa), Walter Scott (Łucja z Lammermooru), Puszkin (Eugeniusz Oniegin) i innych.
Kolejny częsty temat to miłosne historie pełne dramatycznych perypetii, intryg, zdrad i zazdrości (Carmen, Cyganeria). Pojawiają się też motywy fantastyczne (Rusałka).
Struktura i budowa spektaklu operowego
Spektakl operowy składa się zwykle z:
- Uwertury - instrumentalnego wstępu
- Aktów - zasadniczych części, zawierających z reguły arię, recytatyw, ansambl i finał
- Scen - podziałów w obrębie aktu
Podstawowymi formami wokalnymi w operze są:
- Aria - śpiew solowy bohatera
- Recytatyw - śpiewany dialog na tle orkiestry
- Duet, tercet - śpiew zespołowy odpowiednio 2 lub 3 osób
- Ansambl - śpiew zespołowy 4 lub więcej osób
- Chór - śpiew zbiorowy
W budowaniu napięcia dramatycznego pomaga zróżnicowanie temp, dynamiki i nastroju poszczególnych fragmentów.
Znaczenie i rola śpiewu w operze
Śpiew jest najważniejszym środkiem wyrazu w operze, który pozwala wyrazić całą gamę uczuć - miłość, gniew, rozpacz, radość. Dzięki niuansem głosu, barwie, frazowaniu i modulacjom soliści potrafią przekazać najsubtelniejsze emocje i stany ducha bohaterów. Z tego względu od wykonawców operowych wymaga się nie tylko doskonałych warunków głosowych, ale też umiejętności aktorskich.
Różne typy głosów odpowiadają określonym partiom i charakterom postaci. I tak sopran kojarzy się zwykle z niewinnością i liryzmem (Violetta, Rusałka), mezzosopran z uwodzicielskim temperamentem (Carmen, Dalila), tenor z bohaterskim kochankiem (Don José, Radames), a bas z godnością i powagą (Filip II, car Boris).
Poprzez śpiew muzyka zyskuje dodatkowy ładunek emocjonalny i ekspresję, co sprawia, że opera oddziałuje znacznie silniej niż zwykła sztuka teatralna. Dlatego śpiew traktowany jest jako najważniejszy wyraz artystyczny w operze.
Podsumowanie
Opera co to jest? To przede wszystkim forma teatralno-muzyczna, w której akcja rozgrywa się za pomocą śpiewu przy akompaniamencie orkiestry. Łączy w sobie kilka dziedzin sztuki - muzykę, śpiew, taniec, grę aktorską i rozbudowaną scenografię. Powstała w XVII wieku we Włoszech, ale szybko rozprzestrzeniła się po całej Europie, wykształcając różne szkoły i style narodowe. Do jej typowych cech należy fabuła opowiadana ariami, duetami i ansamblami oraz naturalna deklamacja tekstu w partiach recytatywnych. Przez wieki opera przeszła ogromną ewolucję, dostarczając wielu arcydzieł, które do dziś zachwycają melomanów na całym świecie.
Opera to przede wszystkim śpiew, który pozwala wyrazić emocje i uczucia bohaterów znacznie pełniej niż zwykła mowa. Dlatego od wykonawców operowych wymaga się perfekcji wokalnej, ale też umiejętności aktorskich. Każda epoka wnosi nowe brzmienia, style i tematykę, ale podstawowa idea łączenia teatru ze śpiewem pozostaje niezmienna. Dzięki bogactwu środków wyrazu opera oddziałuje na widza w sposób wielowymiarowy, angażując zarówno zmysły, jak i intelekt.
Co to jest opera? Można powiedzieć, że to żywa emocjonalna opowieść przedstawiana za pomocą muzyki. Melodie, harmonie, rytmy i śpiew pozwalają wcielić się w przeżycia bohaterów tak głęboko, jak żaden inny rodzaj sztuki. Dlatego opera, mimo upływu epok, wciąż porusza serca i umysły widzów na całym świecie. Jest uosobieniem mariażu teatru i muzyki.
Podsumowując - opera to wyjątkowy rodzaj widowiska łączący wiele dziedzin sztuki. Jej siłą jest śpiew, który pozwala w bezpośredni, emocjonalny sposób opowiedzieć historię bohaterów. Przez stulecia ewoluowała, dostarczając arcydzieł literatury, muzyki i teatru. Do dziś jest jedną z najważniejszych form sceniczno-muzycznych, budzącą zachwyt melomanów na całym świecie.
Tagi
Udostępnij
