Antonio Vivaldi to jedna z najbardziej rozpoznawalnych postaci w historii muzyki. Ten utalentowany wenecki kompozytor i skrzypek tworzył w okresie baroku i pozostawił po sobie imponujący dorobek. Choć za życia zdobył sławę jako twórca koncertów instrumentalnych i oper, po śmierci popadł w niemal zupełne zapomnienie. Dopiero badacze XX-wieczni przywrócili jego twórczość, udowadniając, że był jednym z najoryginalniejszych umysłów swojej epoki. Przyjrzyjmy się losom i dokonaniom tego niezwykłego artysty.
Kim był Antonio Vivaldi?
Antonio Vivaldi przyszedł na świat 4 marca 1678 roku w Wenecji. Był synem krawca, który postanowił wykształcić syna i skierował go do seminarium duchownego. Już jako nastolatek Antonio przejawiał wielki talent muzyczny, zwłaszcza w grze na skrzypcach. Święcenia kapłańskie przyjął w 1703 roku. Jednak zamiast parać się duszpasterstwem, poświęcił się karierze muzycznej. Przez większość życia związany był z Wenecją, gdzie pełnił funkcję nauczyciela i kapelmistrza w sierocińcu. Skomponował ponad 500 utworów instrumentalnych i ponad 40 oper. Był pierwszym wielkim kompozytorem, który skupił się na muzyce instrumentalnej zamiast wokalnej. Stworzył nowy styl koncertu solowego i zespołowego. Cechowała go niezwykła pomysłowość melodyczna i rytmiczna. Dzięki niemu skrzypce stały się instrumentem solowym, a sam Vivaldi był ich najwybitniejszym wirtuozem. Zmarł ubogi w 1741 w Wiedniu.
Gdzie i kiedy urodził się Vivaldi?
Antonio Vivaldi przyszedł na świat w Wenecji, która w drugiej połowie XVII wieku przeżywała swój złoty okres. Miasto słynęło z licznych pałaców, kościołów i teatrów. Działało wielu wybitnych artystów epoki baroku, jak Tintoretto, Tycjan, czy Monteverdi. Wenecja była ważnym ośrodkiem wydawniczym, gdzie drukowano nuty i libretta operowe. Panował klimat otwartości i tolerancji, co sprzyjało rozwojowi kultury. Młody Vivaldi wychowywał się więc w mieście, które pulsowało życiem artystycznym i dawało młodym twórcom szansę na rozwój. Atmosfera Wenecji bez wątpienia ukształtowała jego muzyczną wyobraźnię i talent.
Jakie instrumenty grał Antonio Vivaldi?
Największą miłością Vivaldiego były skrzypce, na których osiągnął mistrzostwo gry. Już we wczesnej młodości zachwycał słuchaczy wirtuozerią i techniką. Opracował nowatorskie sposoby gry, jak np. pozycje wysokie. Rozwinął możliwości tego instrumentu pod względem wirtuozyjnym i wyrazowym. Skrzypce stały się jego głównym narzędziem, na którym grał partie solowe w koncertach. Oprócz tego Vivaldi grał także na altówce, wiolonczeli, flecie, oboju czy mandolinie. Jako wszechstronny muzyk wykorzystywał różne instrumenty w swoich utworach. Jednak to skrzypce pozostały jego największą muzyczną miłością.
Kariera muzyczna i duchowna Antonia Vivaldiego
Kariera Vivaldiego przebiegała równolegle na dwóch torach. W 1703 roku przyjął święcenia kapłańskie i co najmniej formalnie był księdzem przez całe życie. Jednak zamiast pracy duszpasterskiej poświęcił się działalności muzycznej. Od 1703 do 1740 roku z przerwami uczył w sierocińcu Pio Ospedale della Pietà w Wenecji. Stworzył tam orkiestrę i chór, które wykonywały jego utwory. Równocześnie komponował na zamówienie możnych mecenasów i teatrów operowych. W 1740 roku wyjechał do Wiednia, by znaleźć nową posadę u dworu cesarskiego. Nie udało mu się to jednak. Mimo kapłaństwa pozostał przede wszystkim oddanym muzykiem.
Najsłynniejsze dzieła Vivaldiego
Do najwybitniejszych dzieł Vivaldiego należą:
- Cztery pory roku - cykl 4 koncertów skrzypcowych ilustrujących porę roku
- Koncerty skrzypcowe z cyklu La stravaganza i Il cimento dell'armonia e dell'inventione
- Opery - Orlando furioso, La verità in cinta
- Utwory wokalno-instrumentalne - Gloria, Magnificat
- Koncerty organowe, zwłaszcza koncert a-moll
Cztery pory roku - arcydzieło Vivaldiego
Najsłynniejszym dziełem Vivaldiego są Cztery pory roku - cykl 4 koncertów skrzypcowych powstały ok. 1720 r. Są to koncerty programowe, w których muzyka ilustruje charakter poszczególnych pór roku. Słychać śpiew ptaków, szum strumieni, burzę, pieśń pijanego i wiatr zimowy. Cechuje je melodyjność i wirtuozeria partii skrzypiec solowych. Najbardziej znany jest „Lato” z burzą i „Zima” z arią „Gdy spada śnieg”.
Inne popularne utwory Vivaldiego
Oprócz „Czterech pór roku” do najwybitniejszych kompozycji Vivaldiego należą:
- Koncert „Burza” z cyklu La stravaganza
- Koncert D-dur „Il piacere” z cyklu Il cimento dell'armonia e dell'inventione
- Koncerty organowe, np. koncert a-moll
- Opera Orlando furioso
- Utwory wokalno-instrumentalne: Gloria, Magnificat
Śmierć i spuścizna po Vivaldim
Pod koniec życia Vivaldi popadł w ubóstwo i zmarł w wiedeńskim szpitalu w 1741 r. Pochowano go w zbiorowej mogile. Po śmierci popadł w zapomnienie na prawie 200 lat. Jego rękopisy uległy rozproszeniu, a twórczość została odkryta na nowo dopiero w XX w. Obecnie uchodzi za jednego z największych kompozytorów baroku. Jego dzieła należą do kanonu muzyki klasycznej. Twórczość "Czerwonego księdza", jak go nazywano, wciąż zachwyca melodyjnością i inwencją.
Podsumowanie
Antonio Vivaldi był jednym z najwybitniejszych kompozytorów epoki baroku. Ten utalentowany Wenecjanin pozostawił po sobie bogaty dorobek, na czele którego stoją słynne „Cztery pory roku”. Łączył karierę muzyczną z kapłaństwem, choć to muzyce poświęcił swoje życie. Był wirtuozem skrzypiec i twórcą nowatorskiego stylu koncertu instrumentalnego. Mimo wielkiej sławy za życia, po śmierci popadł w zapomnienie. Jego twórczość została na nowo odkryta w XX wieku i do dziś zachwyca melomanów na całym świecie.
